Tijd is geld, vrije tijd is goud

30-09-2023

Deze titel heb ik gepikt van één van de plak affiches van Loesje. Ik ben groot fan van Loesje. Wie Loesje is? Loesje wil met haar positieve, kritische posters (die door heel Nederland terug te vinden zijn) de wereld een zetje in de goede richting geven. Teksten van Loesje blijven letterlijk 'plakken'. En zo ook die uit de titel. Vrije tijd is namelijk kostbaar. Veel kostbaarder dan geld. Tijd moet je goed besteden; je kunt verloren tijd immers niet meer terug verdienen. Daarom een blog over vrije tijd en hoe daar in Zweden over wordt gedacht en mee om wordt gegaan.

In Zweden wordt veel waarde gehecht aan vrije tijd en recreatie. De Zweden hebben een royale vakantie- en verlofregeling en een uitgebreid systeem van feestdagen. Zweden is heel vooruitstrevend op het gebied van efficiënt werken en een zo goed mogelijke werk-privébalans. Een aantal jaren geleden is er in Zweden geëxperimenteerd met een 6-urige werkdag. Het resultaat was gemotiveerder personeel, minder verzuim en een hogere productiviteit. Misschien heb je de berichtgeving hierover gelezen en denk je dat ook nu nog overal in Zweden zes uur per dag gewerkt wordt. Helaas is dit niet zo: het overgrote deel van de bedrijven is toch, voornamelijk vanuit kostenoogpunt, vast blijven houden aan de 8-urige werkdag.

Een goede werk-privébalans staat in Zweden dus op een voetstuk. Een goed voorbeeld hiervan is de workation trend. Het kantoor of de thuiswerkplek wordt tijdens een workation ingewisseld voor een werkplek op een mooie locatie in de natuur. In plaats van alle verplichtingen die zich normaal na een werkdag aandienen, of urenlang bankhangen en Netflixen, laten de Zweden de boel de boel en trekken na hun werk de bossen in.

Een ander voorbeeld van de waarde die Zweden hechten aan balans is het typisch Zweedse begrip 'Fika'. Dit staat voor de Zweedse koffiecultuur, het betekent letterlijk pauze en jong en oud doen eraan mee. Op vaste tijdstippen (meestal rond 10:00 en 15:00) wordt er een koffiepauze gehouden en komen collega's, vrienden of familie in een gemoedelijke setting samen. Dagenlang doorstampen zonder pauze is er in Zweden dus niet bij! Hoe druk iemand het ook heeft, de Fika wordt nooit overgeslagen.

Een typisch Zweedse filosofie is 'Lagom'. Dit wordt gezien als een belangrijke factor in de kunst van het gematigd leven. Het betekent zoveel als 'niet te veel, niet te weinig maar precies goed'. Zweden zijn, hoewel vooruitstrevend en vernieuwend, over het algemeen geen enorme strebers. Lagom zorgt voor evenwicht, gelijkmatigheid en eenvoud en (heel belangrijk!) het voorkomt burn-outs.

Oké, zul je denken, dus de Zweden hebben hierdoor wat meer vrije tijd, maar wat doen ze daar dan mee? Zweedse mensen hebben verschillende manieren om hun vrije tijd door te brengen, afhankelijk van hun interesses, leeftijd en woonplaats. Maar wat men zoals doet is:

Het beoefenen van hobby's, zoals sporten, lezen, knutselen, tuinieren, muziek maken of fotograferen.
Het maken van uitstapjes, zoals wandelen, fietsen, skiën, kamperen of vissen in de natuur. Zweden heeft veel nationale parken, natuurreservaten en andere groene gebieden waar men van de buitenlucht kan genieten.
Het bezoeken van culturele attracties, zoals musea, kastelen, landhuizen, parken, tuinen en kunstroutes. Zweden heeft een rijke cultuur en geschiedenis die men kan ontdekken in verschillende steden en regio's.
Het uitrusten en ontspannen, zoals slapen, mediteren, yoga doen of een sauna nemen. Zweden staat bekend om zijn hoge levenskwaliteit en welzijn, en veel mensen hechten waarde aan lichamelijke en geestelijke gezondheid.
Het gebruik maken van media, zoals tv kijken, internetten, gamen, lezen of luisteren naar podcasts.
Het onderhouden van sociale contacten, zoals familie bezoeken, vrienden ontmoeten, bellen of chatten. Zweden zijn over het algemeen vriendelijk en open, maar ook respectvol voor elkaars privacy. Familie is in Zweden erg belangrijk.

Sporten en natuur zijn belangrijke onderdelen van de Zweedse cultuur en levensstijl. Zweedse kinderen leren al van jongs af aan om respect voor de natuur te hebben en actief te zijn in de buitenlucht. Dit zijn enkele voorbeelden van wat er in Zweden aan kinderen wordt geleerd over sporten en natuur:

Op de kleuterschool gaat het al over recycling en hoe je afval kunt verminderen en scheiden.
Sporten is een levenswijze en veel Zweden gaan 's morgens vroeg naar de sportschool voordat ze naar het werk gaan. Kinderen doen ook mee aan georganiseerde sport- en culturele activiteiten, zoals voetbal, hockey, dansen, muziek en theater. Het is één van de belangrijkste manieren om sociale contacten op te doen en te onderhouden.
De vrije tijd van kinderen wordt beschermd door de wet en er wordt veel nadruk gelegd op het belang van spelen en ontspannen. Kinderen hebben toegang tot veel openbare speelplaatsen en parken, waar ze kunnen klimmen, rennen, fietsen en zwemmen. Overal waar je komt is er wel iets voor kinderen te doen.
Friluftsliv is een Zweeds begrip voor leven met de natuur, wat inhoudt dat je geniet van de natuur in alle seizoenen, bij elk weer en onder diverse omstandigheden. Kinderen leren om zich aan te passen aan de verschillende klimaten en om te gaan met kou, regen, sneeuw en ijs. Ze leren ook over de flora en fauna van Zweden, zoals bessen plukken, vissen, paddenstoelen zoeken en dieren spotten.

Met de paplepel dus, zoals dat in Nederland heet. En dan kom ik op een opvallend initiatief dat we onlangs in Årjäng tegenkwamen. Daar is namelijk nog niet zolang geleden een filiaal geopend van de Fritidsbanken.

Fritidsbanken is een initiatief in Zweden dat sport- en vrijetijdsuitrusting gratis uitleent aan iedereen die geïnteresseerd is. Het is als een bibliotheek voor sport- en vrijetijdsartikelen. Je kunt alles lenen, van ski's tot tenten, voor een periode van 14 dagen en daarna kan je het teruggeven of weer verlengen. Het idee is dat je gemakkelijk verschillende vrijetijdsactiviteiten kunt uitproberen zonder kosten. Fritidsbanken is ontstaan in 2013, wordt ondersteund onder andere vanuit het Zweedse koningshuis en heeft nu meer dan 100 vestigingen in heel Zweden. Het concept is gebaseerd op een model dat sociale, economische en ecologische duurzaamheid combineert en heeft veel succes geboekt. De organisatie ontvangt de uitrusting die ze uitleent van particulieren, bedrijven, verenigingen en organisaties die hun ongebruikte spullen willen doneren. Men controleert en repareert de uitrusting indien nodig en registreert deze met een ID-nummer. Fritidsbanken recyclet ook de uitrusting die niet meer bruikbaar is. Om iets te lenen bij Fritidsbanken hoef je alleen maar een bon in te vullen met je naam en mobiele nummer. Je hoeft geen lidmaatschap of identiteitsbewijs te tonen. Je bent wel verantwoordelijk voor de uitrusting die je leent en je moet deze in goede staat terugbrengen. Fritidsbanken vraagt geen schadevergoeding als er iets kapot gaat, zolang je de uitrusting niet onzorgvuldig hebt behandeld.

Fritidsbanken is wat mij betreft een geweldig voorbeeld van hoe je sport en vrije tijd toegankelijk kunt maken voor iedereen, ongeacht leeftijd, geslacht, inkomen of achtergrond. Het is ook een manier om verspilling te verminderen en het milieu te beschermen. Het is weer een mooi voorbeeld van de 'eigen-wijsheid' van Zweden. Van genieten, gezondheid en gelijkheid maakt men werk tijdens de vrije tijd!